E. EÍ ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô - EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ (ÛÂÏ )

Transcript

1 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 59 EÓfiÙËÙ 2 Aã appleôâófiùëù : H ÁÂÈÙÔÓÈ ÙË applefiïë A. K Ù ÓÔÒ ÙÔ Î ÌÂÓÔ (ÛÂÏ ) B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎfi Ê ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ ). Ú Áˆ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ ). EappleÂÍÂÚÁ ÔÌ È ÙÈ ÂÚÁ Û Â ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô (ÛÂÏ ) E. EÍ ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô - EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ (ÛÂÏ ) Bã appleôâófiùëù : fiïë Î È appleôïèùèûìfi, applefiïë Î È È ÛÎ ÛË A. K Ù ÓÔÒ ÙÔ Î ÌÂÓÔ (ÛÂÏ ) B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎfi Ê ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ ). Ú Áˆ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ ). EappleÂÍÂÚÁ ÔÌ È ÙÈ ÂÚÁ Û Â ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô (ÛÂÏ ) E. EÍ ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô - EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ (ÛÂÏ ) ã appleôâófiùëù : È ÚÔÌ ÛÙËÓ applefiïë A. K Ù ÓÔÒ ÙÔ Î ÌÂÓÔ (ÛÂÏ ) B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎfi Ê ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ ). Ú Áˆ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ ). EappleÂÍÂÚÁ ÔÌ È ÙÈ ÂÚÁ Û Â ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô (ÛÂÏ ) E. EÍ ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô - EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ (ÛÂÏ ) TÂÙÚ ÈÔ ÂÚÁ ÛÈÒÓ (ÛÂÏ )

2 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 60 Aã appleôâófiùëù : H ÁÂÈÙÔÓÈ ÙË applefiïë A. Ù ÓÔÒ ÙÔ Î ÌÂÓÔ 1. Ù Ï Óˆ ÙÈ ÛÎÔÏÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Û ËÛ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÔÏˆÓ ÎÈ... H Û ÓÔÈÎ ÙˆÓ apple È ÈÎÒÓ ÌÔ ÚfiÓˆÓ Â Ó È ı Ó ÙË: µε τη µεταφορική αυτή φράση η συγγραφέας εννοεί ότι, µόλις έκλεισε τα µάτια της, η σηµερινή εικόνα του Κολωνακίου, όπου ζει, α- ντικαταστάθηκε από την εικόνα που κουβαλά στη µνήµη της από τα παιδικά της χρόνια. ÂÍ ÌÂÓ : περιοχή του Κολωνακίου. ÓÂÔÎÏ ÛÈÎ Ûapple ÙÈ : διώροφα συνήθως σπίτια που χτίζονταν στην Ελλάδα από τα µέσα περίπου του δέκατου ένατου έως και τις αρχές του εικοστού αιώνα σύµφωνα µε το νεοκλασικό αρχιτεκτονικό ρυθµό. Τέτοια σπίτα συναντάµε σήµερα σε συνοικίες της Αθήνας, ιδιαίτερα στην Πλάκα και στο Θησείο, και σε πόλεις ό- πως η Σύρος και το Ναύπλιο, ενώ λίγα έχουν µείνει και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. 60

3 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 61 ENOTHTA 2 appleï Ófi ÈÔ, -, -Ô (Âapple ı., appleï ÓÔ [= Ùfi appleô appleâúèappleï ÓÈ Ù È, appleô ÙÚÈÁ - Ú ÂÈ] + Ô fi ): αυτός που περιπλανιέται, δηλαδή που τριγυρίζει διαρκώς, στους δρόµους. Το χρησιµοποιούµε συχνά στην έκφραση πλανόδιοι πωλητές. Αυτοί είναι επαγγελµατίες που δεν έχουν κάποιο σταθερό µαγαζί για να πουλούν τα εµπορεύµατά τους, αλλά τα πουλούν γυρίζοντας στους δρό- µους και µεταφέροντάς τα µε κάποιο όχηµα ή στα χέρια, µ' ένα καλάθι κτλ. Παλιότερα υπήρχαν πολλοί πλανόδιοι πωλητές που γυρνούσαν στους δρό- µους και ο κόσµος αγόραζε από αυτούς πολλά αναγκαία προϊόντα. ÙÔ apple Ó ÚÈ (Ô Û.): µεγάλο και ρηχό καλάθι που το χρησιµοποιούσαν κυρίως παλιότερα για να κουβαλούν τρόφιµα. ÙÔ ÛÔ ÚÔ appleô (Ô Û. ˆÚ appleïëı ÓÙÈÎfi ÚÈıÌfi): το διάστηµα της ηµέρας αµέσως µετά τη δύση του ήλιου και µέχρι να νυχτώσει τελείως. Ô apple ÁÔappleÒÏË (Ô Û.): ο επαγγελµατίας που πουλά πάγο. Παλιότερα δεν υπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία. Οι άνθρωποι διατηρούσαν τα τρόφιµα σε ψυγεία πάγου, που λέγονταν παγωνιέρες. Εκεί, σ' ένα ειδικό συρτάρι, έβαζαν πάγο, για να µένουν τα τρόφιµα δροσερά και να µη χαλάνε. Τον πάγο αυτό τον αγόραζαν από τον παγοπώλη, που τριγυρνούσε στις γειτονιές της Αθήνας. ÙË (Ô Ô ) Ô ÎÈ ÓÔ : οδός της Αθήνας, στη συνοικία του Κολωνακίου. 2. Óˆ ÙÔ ÓfiËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Το κείµενο «Η παλιά γειτονιά» είναι απόσπασµα από το βιβλίο Ξανθίππου 5 της Άννας εϊµέζη-καλιότσου. Στο απόσπασµα αυτό περιγράφονται κάποιες εικόνες από τη ζωή σε µία συνοικία της παλιάς Αθήνας, και συγκεκριµένα στο Κολωνάκι. Η ηρωίδα, κλείνοντας τα µάτια της, θυµάται τη γειτονιά των παιδικών της χρόνων στη εξαµενή του Κολωνακίου. Φαντάζεται ότι ξαναβλέπει µπροστά της τα νεοκλασικά κτίρια που στόλιζαν τους δρό- µους, τους ανθρώπους, που ήταν µεταξύ τους γνωστοί και φίλοι, τους χω- µατόδροµους, τους πλανόδιους πωλητές. Ακόµη, φαντάζεται ότι ακούει τις φωνές των παιδιών που έπαιζαν στους δρόµους ξένοιαστα µέχρι να σκοτεινιάσει. Ανάµεσα σε αυτά τα παιδιά ήταν και η ίδια µε την αδερφή της. Το παιχνίδι τελείωνε µόλις ακουγόταν η φωνή της µητέρας της, που τις καλούσε στο βραδινό τραπέζι. 61

4 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 62 µ. ªÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎfi Ê ÈÓfiÌÂÓÔ 1. ÁÎÏ ÛÂÈ ÙÔ Ú Ì ÙÔ Θυµάµαι ότι: Κάθε ρήµα, όπως όλες οι λέξεις της γλώσσας µας, έχει τις σηµασίες του (µία ή περισσότερες), π.χ. το ρήµα «ποτίζω» σηµαίνει ότι ρίχνω νερό σε κάποια φυτά ώστε να µη µαραθούν. Ας πάρουµε για παράδειγµα το ρήµα ποτίζω µε τη σηµασία που αναφέραµε παραπάνω και ας προσέξουµε ποιες διαφορές υπάρχουν όταν χρησι- µοποιούµε στο λόγο µας αυτό το ρήµα µε διαφορετικούς τρόπους. Έτσι: ñ Αν πω: «Σήµερα ο Νίκος πότισε τον κήπο», µιλάω για κάτι που το παρουσιάζω ως πραγµατικό και βέβαιο. Παρουσιάζουµε δηλαδή ως βέβαιο το γεγονός ότι ο Νίκος σήµερα πότισε τον κήπο. Πρέπει να προσέξουµε ότι µε τον τρόπο αυτό παρουσιάζουµε κάτι ως πραγµατικό: δηλαδή µπορεί να είναι αλήθεια (όταν λέω ότι «Σήµερα ο Νίκος πότισε τον κήπο», το λέω γιατί πράγµατι είδα το Νίκο να ποτίζει τον κήπο) µπορεί όµως και να το λέω γιατί θέλω να πω ψέµατα ή γιατί έχω λανθασµένη πληροφορία. Όµως η πρόταση εκφράζει µια πραγµατικότητα έτσι όπως την παρουσιάζει ο οµιλητής και αυτό είναι που έχει σηµασία. ñ Αν όµως ο Νίκος πει «Ας ποτίσω σήµερα τον κήπο», πάλι µιλάει για την ίδια ενέργεια, για το πότισµα, αλλά εδώ δεν την παρουσιάζει σαν ένα πραγ- µατικό και βέβαιο γεγονός. Μέχρι την ώρα που µιλάει, αυτό που δηλώνει το ρήµα δεν έχει γίνει πραγµατικότητα και δεν είναι βέβαιο αν θα γίνει. Σε αυτή την πρόταση, λοιπόν, το ρήµα ας ποτίσω δείχνει απλώς µια ευχή ή επιθυµία ή µια απόφαση να κάνει κάτι. ñ Όταν όµως η µητέρα φωνάξει στο Νίκο: «Πότισε τον κήπο σήµερα!», και πάλι δε γνωρίζουµε αν τελικά ο Νίκος θα ποτίσει τον κήπο. Πρέπει να προσέξουµε ότι, ενώ στην προηγούµενη περίπτωση εκφράζεται η επιθυµία να κάνει κάποιος κάτι ή να γίνει κάτι, εδώ εκφράζεται η προσταγή ή η έ- ντονη παράκληση ενός ανθρώπου προς τον άλλο (εδώ της µητέρας προς το Νίκο). 62

5 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 63 ENOTHTA 2 Για να εκφράσουµε στη γλώσσα µας τις παραπάνω περιπτώσεις, χρησι- µοποιούµε το ρήµα σε διάφορες µορφές που ονοµάζονται εγκλίσεις. Οι εγκλίσεις του ρήµατος είναι τρεις: η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική. Ανακεφαλαιώνοντας, µπορούµε να πούµε ότι: ÃÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÌÂ ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ : Όταν µιλάµε για ένα γεγονός που παρουσιάζουµε ως πραγµατικό στο παρόν, στο παρελθόν και στο µέλλον. Η πρόταση µπορεί να είναι καταφατική ή αρνητική. Όταν η πρόταση είναι αρνητική, βάζουµε µπροστά από το ρήµα το µόριο δε(ν). ÃÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÌÂ ÙËÓ appleôù ÎÙÈÎ : Όταν µιλάµε για κάτι που θέλουµε ή περιµένουµε να γίνει. Συνοδεύεται συνήθως από λέξεις όπως ας, να, για να, όταν κτλ. Όταν η πρόταση είναι αρνητική και εκφράζει κάτι που δε θέλουµε, βάζουµε ακριβώς πριν από το ρήµα το µόριο µη(ν). Όταν η πρόταση είναι αρνητική και εκφράζει κάτι που δεν περιµένουµε, βάζουµε ακριβώς πριν από το ρήµα το µόριο δε(ν). ÃÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÌÂ ÙËÓ appleúôûù ÎÙÈÎ : Όταν µιλάµε και θέλουµε να διατάξουµε κάποιον, να παρακαλέσουµε κάποιον, να ζητήσουµε την άδεια ή να εκφράσουµε µια ευχή. Όταν η πρόταση είναι αρνητική, χρησιµοποιούµε τους τύπους της υποτακτικής βάζοντας µπροστά το µη(ν) ή το να µη(ν) Ú Â ÁÌ Ù Η στάση του λεωφορείου είναι έξω από την πολυκατοικία µας. Ο Γιάννης δε φέρθηκε καλά. Ú Â ÁÌ Ù Παιδιά, ας ζωγραφίσουµε. Οι γονείς µου σκέφτηκαν να µην πάµε φέτος διακοπές στο χωριό. Αν δεν έρθει, θα πάω µόνος µου σινεµά. Ú Â ÁÌ Ù Πρώτα χρωµάτισε την πέτρα και µετά ζωγράφισέ την. Μη θορυβείτε τις ώρες κοινής ησυχίας. Να µην πιστεύεις ό,τι σου λένε. Μην κάνεις ότι δεν καταλαβαίνεις. 63

6 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page Ò Û ËÌ Ù Ô ÌÂ ÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ Î È ÙÔÓ fiúèûùô ÛÂ fiïâ ÙÈ ÂÁÎÏ ÛÂÈ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ ÙË Û Á (Ú Ì Ù ÛÂ -ˆ, -ÔÌ È) Θυµάµαι: Στην α συζυγία ανήκουν τα ρήµατα που στο α πρόσωπο της oριστικης ενεστώτα τονίζονται στην παραλήγουσα στην ενεργητικη φωνή (π.χ. δένω) και στην προπαραλήγουσα στην παθητική (π.χ. δένοµαι). Ας δούµε, για παράδειγµα, το ρήµα ντύνω. ƒ π ºø ø π ºø ø ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ (, Ó, ÁÈ Ó ) (, Ó, ÁÈ Ó ) ντύνω ντύνω ντύνοµαι ντύνοµαι ντύνεις ντύνεις ντύνε ντύνεσαι ντύνεσαι (ντύνου) ντύνει ντύνει ντύνεται ντύνεται ντύνουµε ντύνουµε ντυνόµαστε ντυνόµαστε ντύνετε ντύνετε ντύνετε ντύνεστε ντύνεστε ντύνεστε ντύνουν ντύνουν ντύνονται ντύνονται ƒπ ƒπ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ (, Ó, ÁÈ Ó ) (, Ó, ÁÈ Ó ) έντυσα ντύσω ντύθηκα ντυθώ έντυσες ντύσεις ντύσε ντύθηκες ντυθείς ντύσου έντυσε ντύσει ντύθηκε ντυθεί ντύσαµε ντύσουµε ντυθήκαµε ντυθούµε ντύσατε ντύσετε ντύστε ντυθήκατε ντυθείτε ντυθείτε έντυσαν ντύσουν ντύθηκαν ντυθούν 64

7 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 65 ENOTHTA 2 Ας δούµε και το ρήµα δροσίζω. ƒ π ºø ø π ºø ø ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ (, Ó, ÁÈ Ó ) (, Ó, ÁÈ Ó ) δροσίζω δροσίζω δροσίζοµαι δροσίζοµαι δροσίζεις δροσίζεις δρόσιζε δροσίζεσαι δροσίζεσαι (δροσίζου) δροσίζει δροσίζει δροσίζεται δροσίζεται δροσίζουµε δροσίζουµε δροσιζόµαστε δροσιζόµαστε δροσίζετε δροσίζετε δροσίζετε δροσίζεστε δροσίζεστε δροσίζεστε δροσίζουν δροσίζουν δροσίζονται δροσίζονται ƒπ ƒπ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ ÚÈÛÙÈÎ ÀappleÔÙ ÎÙÈÎ ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ (, Ó, ÁÈ Ó ) (, Ó, ÁÈ Ó ) δρόσισα δροσίσω δροσίστηκα δροσιστώ δρόσισες δροσίσεις δρόσισε δροσίστηκες δροσιστείς δροσίσου δρόσισε δροσίσεις δροσίστηκε δροσιστεί δροσίσαµε δροσίσουµε δροσιστήκαµε δροσιστούµε δροσίσατε δροσίσετε δροσίστε δροσιστήκατε δροσιστείτε δροσιστείτε δρόσισαν δροσίσουν δροσίστηκαν δροσιστούν. Ú Áˆ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ ñ ª ı Óˆ appleò Ó Óˆ Ô ËÁ  ÔÈ ÂÁÎÏ ÛÂÈ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Ì ÁÈ Ó ÒÛÔ ÌÂ Ô ËÁ  π. OÚÈÛÙÈÎ ÂÓÂÛÙÒÙ : Όταν θέλουµε να περιγράψουµε σε κάποιον τι να κάνει και µε πολύ ευγενικό τρόπο του ζητάµε να το κάνει. Π.χ.: ιασχίζουµε το δρόµο πολύ προσεκτικά. ε γράφουµε στον πίνακα. ιαβάζουµε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές. 65

8 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 66 Προσέχουµε ότι στη συγκεκριµένη περίπτωση η οριστική δε χρησιµοποιείται για να παρουσιάσει κάτι πραγµατικό, αλλά µε τη σηµασία της υποτακτικής ή της προστακτικής (όταν π.χ. λέµε: «ιασχίζουµε το δρό- µο πολύ προσεκτικά», εννοούµε «Να διασχίζετε το δρόµο πολύ προσεκτικά». ππ. YappleÔÙ ÎÙÈÎ ÂÓÂÛÙÒÙ Î È ÔÚ ÛÙÔ : Όταν θέλουµε να συµβουλέψουµε κάποιον τι να κάνει ή τι να µην κάνει. Π.χ.: Να διασχίζετε το δρόµο πολυ προσεκτικά. Να προσέχεις τα λόγια σου. Να διαβάζετε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές. Να µη γράψετε στον πίνακα. πππ. ÚÔÛÙ ÎÙÈÎ ÂÓÂÛÙÒÙ Î È ÔÚ ÛÙÔ : Όταν θέλουµε να δώσουµε σε κάποιον µια εντολή ή να του ζητήσουµε να κάνει κάτι. Στην περίπτωση της αρνητικής εντολής χρησιµοποιούµε την υποτακτική µε το µη (περίπτωση ΙΙ). Π.χ.:Πρόσεχε τα λόγια σου! Χτυπήστε το κουδούνι και περιµένετε να σας ανοίξουν. ιαβάζετε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές.. appleâíâúá ÔÌ È ÙÈ ÂÚÁ Û Â ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô 1. [... ÚÔÛ ÔÓÙ ÙÈ Ì ÚÈÛÌ ÓÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ, ÌappleÔÚÂ ÙÂ Ó Û - ËÙ ÛÂÙÂ ÁÈ ÙÈ È ÊÔÚ appleô apple Ú Ô Ó ÌÂ ÙË ˆ ÛÂ ÌÈ applefiïë Û ÌÂÚ. Ì Ô ÏÂ ÙÂ ÙÂ ÙÔÓ apple Ó Î Î È ÛÎÂÊÙÂ ÙÂ Î È ÏÏÂ È ÊÔÚ appleô ÌappleÔÚÂ Ó apple Ú Ô Ó. [...] Mερικές δεκαετίες παλαιότερα, οι άνθρωποι των πόλεων ζούσαν σε µονοκατοικίες και νεοκλασικά σπίτια µε κεραµιδένιες στέγες, πέτρινες αυλές και ολάνθιστους κήπους µε ευωδιαστά λουλούδια. Σήµερα στη θέση των µονοκατοικιών βρίσκουµε πολυώροφες πολυκατοικίες, όπου κυριαρχεί το µπετόν, και κάποιες πιλοτές που προσπαθούν να παίξουν το ρόλο της χα- µένης αυλής. Παλιά οι γείτονες γνωρίζονταν µεταξύ τους και πολλές φορές ήταν φί- 66

9 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 67 ENOTHTA 2 λοι. Μαζεύονταν στα πεζοδρόµια και στα κεφαλόσκαλα των σπιτιών για να συζητήσουν τα γεγονότα της ηµέρας που πέρασε και µοιράζονταν τις χαρές και τις λύπες τους. Αντίθετα, τώρα που οι άνθρωποι ζουν σε πολυκατοικίες, ο γείτονας της διπλανής πόρτας συχνά είναι άγνωστος. Πριν από µερικές δεκαετίες οι περισσότεροι δρόµοι ήταν χωµατόδρο- µοι και κυκλοφορούσαν πολύ λίγα αυτοκίνητα. Αυτό δυσκόλευε τους ανθρώπους στις καθηµερινές µετακινήσεις τους. Ήταν όµως η χαρά των παιδιών, αφού µπορούσαν να παίζουν στους δρόµους µε ασφάλεια. Στους σύγχρονους ασφαλτοστρωµένους δρόµους κυκλοφορούν πολλά αυτοκίνητα, φανάρια αναβοσβήνουν, αλλά κανείς δε βλέπει πια παιδιά να παίζουν. Και αν η γιαγιά µας έβγαινε τα πρωινά για ν' αγοράσει ό,τι χρειαζόταν από τους πλανόδιους πωλητές, σήµερα βρίσκει τα πάντα στο σούπερ µάρκετ της γειτονιάς. Νεοκλασικά σπίτια (µονοκατοικίες) Κάθε πόρτα κι ένας φίλος Χωµατόδροµοι Πλανόδιοι πωλητές Τα παιδιά παίζουν στους δρόµους (δεν περνάνε αυτοκίνητα) øƒ Πολυκατοικίες, ουρανοξύστες Οι γείτονες, ακόµα και οι ένοικοι της ίδιας πολυκατοικίας, συχνά δε γνωρίζονται καν µεταξύ τους Ασφαλτοστρωµένοι δρόµοι και λεωφόροι (ταχείας κυκλοφορίας) Εµπορικά καταστήµατα, πολυκαταστήµατα, εµπορικά κέντρα Τα παιδιά παίζουν στα διαµερίσµατα και σε οργανωµένους παιδότοπους (στους δρόµους κυκλοφορούν αυτοκίνητα) ñ ÕÏÏÂ È ÊÔÚ appleô ÌappleÔÚÂ Ó apple Ú Ô Ó Â Ó È ÔÈ ÂÍ : Οι αυλές και οι κήποι έχουν αντικατασταθεί από τα µπαλκόνια και τις πιλοτές. Άλλοτε η πόλη ήταν γεµάτη χρώµατα και ευωδιές, σήµερα την πνίγουν το νέφος και τα καυσαέρια. Παλιά οι άνθρωποι ήταν πιο ήρεµοι, δεν είχαν άγχος. Τώρα είναι πάντα βιαστικοί και γεµάτοι εκνευρισµό. 67

10 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 68 Παλιότερα οι οικογένειες είχαν πολλά παιδιά και µαζί τους ζούσαν ο παππούς και η γιαγιά. Η µητέρα δεν εργαζόταν. Τα µέλη της οικογένειας περνούσαν πολλές ώρες µαζί. Σήµερα µια οικογένεια έχει συνήθως ένα ή δυο παιδιά. Ο παππούς και η γιαγιά ζουν τις περισσότερες φορές στο δικό τους σπίτι. Ο πατέρας και η µητέρα εργάζονται πολλές ώρες έξω από το σπίτι. Έτσι, συχνά, τα µέλη της οικογένειας περνούν πολύ λίγες ώρες µαζί. Παλιότερα τα παιδιά έπαιζαν στην αλάνα της γειτονιάς, ενώ κάποιες φορές έρχονταν στη γειτονιά πλανόδιοι που έπαιζαν Καραγκιόζη ή κουκλοθέατρο, για να τα διασκεδάσουν. Σήµερα δεν υπάρχουν αλάνες και τα παιδιά παίζουν στο δωµάτιό τους µόνα τους ή µε φίλους τους, µε πλαστικά παιχνίδια που αγοράζουν από πολυκαταστήµατα ή µε ηλεκτρονικά παιχνίδια στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στα κινητά τηλέφωνα. Μερικές φορές πηγαίνουν και σε οργανωµένους παιδότοπους. Εκτός από τα παιχνίδια, έχουν την ευκαιρία να πάνε στο θέατρο, στον κινηµατογράφο, να επισκεφθούν µουσεία και να συµµετέχουν σε εκπαιδευτικά προγράµµατα. Παλιότερα δεν υπήρχαν σχολεία σε όλες τις γειτονιές. Πολλές φορές τα παιδιά έπρεπε να περπατήσουν µια µεγάλη απόσταση για να πάνε στο σχολείο. ñ TÈ Û Ú ÛÂÈ Î È ÙÈ Â Û Ú ÛÂÈ appleâúèûûfiùâúô ÛÙË ˆ ÛÂ ÌÈ Û Á- ÚÔÓË applefiïë; Στη ζωή της σύγχρονης πόλης µού αρέσει περισσότερο που µπορώ να διασκεδάζω µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Μπορώ να πηγαίνω στο θέατρο, στον κινηµατογράφο, να επισκέπτοµαι µουσεία και να µαθαίνω πολλά πράγµατα παρακολουθώντας τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράµµατά τους. ε µου αρέσει που δεν µπορώ να βγω έξω και να παίξω στη γειτονιά µου, αφού οι δρόµοι είναι γεµάτοι από αυτοκίνητα. 2. O ıfiú Ô appleô Ú ÎÙËÚ ÂÈ ÙË ˆ ÛÙËÓ applefiïë ÛÙË ÁÏÒÛÛ ÙË ÂappleÈ- ÛÙ ÌË ÔÓÔÌ ÂÙ È Ë ÔÚ apple ÓÛË. ÙÔ apple Ú Î Ùˆ ÎÂ ÌÂÓÔ ÓÔÓÙ È Ô ËÁ Â ÁÈ ÙÔ ÙÈ appleú appleâè ÂÓ appleú appleâè Ó Î ÓÔ ÌÂ ÁÈ Ó ÓÙÈÌÂÙˆapple ÛÔ ÌÂ ÙËÓ Ë- ÔÚ apple ÓÛË. T Ú Ì Ù appleô Â Ó È Ì ÚÈÛÌ Ó Ï ÓÂ ÙÈ ÂÓ appleú appleâè Ó Î - 68

11 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 69 ENOTHTA 2 ÓÔ ÌÂ. MappleÔÚ ÙÂ Ó Í Ó ÁÚ ÂÙ ÙÔ apple Ú Î Ùˆ ΠÌÂÓÔ ÌÂ È ÊÔÚÂÙÈ- ÎÔ ÙÚfiappleÔ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔ apple Ú ÂÈÁÌ ; ªÈÎÚfi Ô ËÁfi Î Ù ÙË Ë ÔÚ apple ÓÛË ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ ñ Μην ακούτε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών. Να µην ακούτε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών. εν ακούµε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών. Χαµηλώνετε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. Μη βλέπετε τηλεόραση στο µπαλκόνι σας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες. Να χαµηλώνετε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. Να µη βλέπετε τηλεόραση στο µπαλκόνι σας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες. Χαµηλώνουµε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. ε βλέπουµε τηλεόραση στο µπαλκόνι µας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες. Μη φωνάζετε δυνατά όταν είστε σε χώρο µε άλλους ανθρώπους. Να µη φωνάζετε δυνατά όταν είστε σε χωρο µε άλλους ανθρώπους. ε φωνάζουµε δυνατά όταν είµαστε σε χώρο µε άλλους ανθρώπους. Τηρείτε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας. Να τηρείτε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας. Τηρούµε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας. 3. AÊÔ ÁÚ ÂÙ ٠ΠÌÂÓ Û, ÙÔappleÔıÂÙ ÛÙ ÛÙËÓ Î Ù ÏÏËÏË ı ÛË Ù Ú Ì Ù ÛÙÔÓ apple Ú Î Ùˆ apple Ó Î : ÓÂÛÙÒÙ ÔÚÈÛÙÈÎ ÓÂÛÙÒÙ appleúôûù ÎÙÈÎ ÓÂÛÙÒÙ appleôù ÎÙÈÎ δεν ακούµε να µην ακούτε, µην ακούτε χαµηλώνουµε χαµηλώνετε να χαµηλώνετε δε βλέπουµε να µη βλέπετε, µη βλέπετε δε φωνάζουµε να µη φωνάζετε, µη φωνάζετε τηρούµε τηρείτε να τηρείτε ñtè apple Ú ÙËÚ ÙÂ; M appleôè ÁÎÏÈÛË ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Ì ÙÔ Â(Ó) Î È Ì appleôè ÙÔ ÌË(Ó); 69

12 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 70 Στην οριστική έγκλιση, όταν η πρόταση είναι αρνητική, βάζω µπροστά το αρνητικό µόριο δε(ν) (π.χ.: δεν ακούµε, δε βλέπουµε). Στην υποτακτική, όταν η πρόταση είναι αρνητική, χρησιµοποιούµε το αρνητικό µόριο µη(ν) (π.χ.: να µην ακούτε, µην ακούτε) όταν εκφράζουµε αποτροπή, απαγόρευση κτλ. Όταν ό- µως η υποτακτική χρησιµοποιείται αρνητικά σε δευτερεύουσες προτάσεις για να εκφράσει κάτι που περιµένουµε να γίνει, χρησιµοποιούµε την άρνηση δε(ν) (π.χ. Αν δεν έρθει...). Η προστακτική δε χρησιµοποιείται ποτέ σε άρνηση (π.χ. ποτέ δε λέµε: Μη βλέπε, Mη φώναζε, Mην άκου). Οι τύποι της δηλαδή χρησι- µοποιούνται µόνο καταφατικά και, όταν θέλουµε να εκφράσουµε απαγόρευση, αποτροπή, χρησιµοποιούµε τους τύπους της υποτακτικής µε το µη(ν). 4. A ı ÌËıÔ ÌÂ fiùè, ÂÓÒÓÔÓÙ Ô Ï ÍÂÈ, ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÊÙÈ ÍÔ ÌÂ ÌÈ Î ÈÓÔ ÚÈ Û ÓıÂÙË Ï ÍË. MappleÔÚÂ ÙÂ Ó Û ËÌ Ù ÛÂÙÂ Û ÓıÂÙÂ Ï ÍÂÈ ÌÂ Ù appleô Û ÓÔ ÌÂ apple Ú Î Ùˆ Î È Ó ÁÚ ÂÙÂ ÌÂ appleï ÏfiÁÈ ÙË ÛË- Ì Û ÙÔ ; ÚÔÛ ÍÙÂ ÙÈ ÏÏ Á appleô ÚÂÈ ÂÙ È ÌÂÚÈÎ ÊÔÚ Ó Î - ÓÔ ÌÂ ÛÙË ı ÛË ÙÔ ÙfiÓÔ. XÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÙÂ ÙÔ ÏÂÍÈÎfi Û : Û ÓıÂÙÈÎfi Û ÓıÂÙÈÎfi Û ÓıÂÙË Ï ÍË Î È Ë ÛËÌ Û ÙË ήχος γράφω ηχογραφώ καταγράφω τον ήχο πάνω σ ένα κατάλληλο υλικό, ικανό να τον διατηρεί και να τον αναπαράγει ήχος µόνωση ηχοµόνωση η κάλυψη ενός χώρου µε ειδικά υλικά, ώστε να µην ακούγονται µέσα θόρυβοι προερχόµενοι απ' έξω ούτε έξω θόρυβοι που γίνονται µέσα στο χώρο αυτόν ήχος χρώµα ηχόχρωµα η ξεχωριστή ποιότητα που έχει ένας ήχος ήχος µέτρο ηχόµετρο το ειδικό όργανο µε το οποίο µετράµε την ένταση, το ύψος και τη διάρκεια του ήχου ήχος λήπτης ηχολήπτης ο τεχνικός που είναι υπεύθυνος για την ηχογράφηση συνήθως σε µια κινηµατογραφική ταινία, σε µια τηλεοπτική εκποµπή κτλ. 70

13 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 71 ENOTHTA 2 5. XˆÚÈÛ٠٠۠ÙÚÂÈ ÔÌ Â. BÚ Ù applefi ÙÔ AÓıÔÏfiÁÈÔ Ù appleôè Ì Ù : O ÎÔÚ ÏÏfi, ÛÂÏ. 83, T Ô Ó, ÛÂÏ. 130, Î È OÈ ÁÎÈfiÓË Â, ÛÂÏ 143. Aapple ÁÁ ÏÙÂ Î È Ë ÔÁÚ Ê ÛÙ Ù. MappleÔÚ ÙÂ Ó Ë ÔÁÚ Ê ÛÂÙÂ Ô appleô - ÏÈÒÓ ÏÏÔ Ô ÙË Ê ÛË ÙË applefiïë Î È Ó ÙÔ Û Ó ÛÂÙ Ì ÙËÓ apple ÁÁÂÏ Û. Μερικοί από τους ήχους που µπορώ να βρω και να ηχογραφήσω για καθένα από τα κείµενα του Ανθολογίου είναι: «ÎÔÚ ÏÏfi»: θρόισµα φύλλων, κελαηδίσµατα πουλιών, γέλιο µικρού παιδιού «Ô Ó»: βραχνή φωνή, (προσωποποίηση της γέρικης κορφής) παραµιλητό γυναίκας στον ύπνο της (προσωποποίηση της άλλης κορφής, πιο χαµηλά) ήχος ανέµου που περνά µέσα από καλαµιές, φωνές ανθρώπων που συζητούν δυνατά (προσωποποίηση των τριών κορφών), ψιθυριστή φωνή (προσωποποίηση του ξεχωριστού βουνού) «È ÁÎÈfiÓË Â»: φωνή γκιόνη, φωνή κουκουβάγιας, κελάηδισµα αηδονιού ñ È Ï ÍÙ applefi ÙÈ Ï ÍÂÈ appleô ÊÙÈ Í Ù ٠appleô Ù ÈÚÈ Ô Ó Î È Û - ÌappleÏËÚÒÛÙ ÙÔ Î ÌÂÓÔ: Ô ÛÙÔ ÓÙÈÔ Â Ó È Ó ÒÚÔ Ì appleôï Î Ï Ë ÔÌfiÓˆÛË ÁÈ Ó ÌËÓ ÎÔ - ÁÔÓÙ È ÔÈ applefi ÙÔ appleâúè ÏÏÔÓ ÙËÓ ÒÚ ÙË Ë ÔÁÚ ÊËÛË. Ë ÔÏ appleùë Â Ó È appleâ ı ÓÔ ÁÈ ÙËÓ ÂÁÁÚ Ê ÙÔ Ô ÌÈ ÙËÏÂÔappleÙÈÎ ÂÎappleÔÌapple ÌÈ ÎÈÓËÌ - ÙÔÁÚ ÊÈÎ Ù ÈÓ ÏÏ Î È ÁÈ Ó Ë ÔÁÚ Ê ÛÂÈ Ó ËÊÈ Îfi ÛÎÔ (ÛÈÓÙ ) ÌÔ ÛÈÎ appleúôû ÔÓÙ ÙËÓ appleôèfiùëù ÙÔ Ô. ÙË È ıâû ÙÔ ÂÈ appleôïï fiú- Á Ó, fiappleˆ ÙÔ Ë fiìâùúô, Ì ÙÔ ÔappleÔ Ô appleôïôá ÂÈ ÙÔ Ô, ÙËÓ ÓÙ ÛË Î È ÙË È ÚÎÂÈ ÙÔ Ô. 71

14 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 72. Í ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ 1. Οι ακόλουθες προτάσεις ζητάνε από κάποιους να κάνουν κάτι. Χρησιµοποίησε όποιους τύπους της οριστικής, της υποτακτικής και της προστακτικής µπορούν να σε βοηθήσουν για να γράψεις τις προτάσεις και µε άλλους τρόπους. ñ «Φρέσκα ψάρια, πάρτε φρέσκα ψάρια!» ñ «Γιαούρτι πρόβειοοο!» (Ελλειπτική πρόταση να εννοηθεί το ρήµα α- γοράζω) ñ «Φροσούλα, Αννούλα, ελάτε, τρώµε!» Ξαναγράφω τις παρακάτω οδηγίες χρησιµοποιώντας τους τύπους της υποτακτικής και της προστακτικής που ταιριάζουν. ñ Κατεβαίνουµε τις σκάλες µε προσοχή (υποτακτική ενεστ.) (προστακτική ενεστ.) ñ Συνεχίζουµε το παιχνίδι (υποτακτική αορ.) (προστακτική αορ.) ñ Περιµένουµε τη σειρά µας στο κυλικείο (υποτακτική ενεστ.) (προστακτική ενεστ.) 72

15 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 73 ENOTHTA 2 Bã appleôâófiùëù : fiïë Î È appleôïèùèûìfi, applefiïë Î È È ÛÎ ÛË A. Ù ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ 1. È Ó È appleôïèùèûìô 1. Ù Ï Óˆ ÙÈ ÛÎÔÏÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Ô appleôïèùèûìfi (Ô Û.): όλα όσα δηµιουργούν οι άνθρωποι σε µια ορισµένη χώρα ή εποχή προσπαθώντας να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Πέρα από τις καθηµερινές τους ανάγκες, οι άνθρωποι θέλουν να διασκεδάζουν, να εκφράζουν τα συναισθήµατά τους, να βλέπουν γύρω τους ωραία πράγµατα. Πολιτισµός είναι τόσο τα διάφορα µηχανήµατα και τα κτίρια, όσο και τα λογοτεχνικά έργα, το θέατρο, ο κινηµατογράφος, η µουσική, τα έργα ζωγραφικής κ.ά. Ì Ò (Ú Ì.): αποκαλύπτω σε κάποιον τα µυστικά µιας θρησκείας, µιας λατρείας ή µιας οργάνωσης, που µόνο λίγοι άνθρωποι τα γνωρίζουν, ώστε να γίνει κι αυτός µέλος της, π.χ. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Μια δεύτερη σηµασία της λέξης, που είναι και αυτή που περιέχει το κείµενό µας, είναι ότι διδάσκω σε κάποιον τα µυστικά µιας τέχνης, µιας επιστήµης, ενός ε- παγγέλµατος κτλ., π.χ. Ο πατέρας του τον µύησε στην τέχνη της ξυλοναυπηγικής. appleôïèùèûùèî Ì ÎÏËÚÔÓÔÌÈ : όλα τα πνευµατικά και καλλιτεχνικά έργα των προγόνων µας, όπως λογοτεχνικά κείµενα, έργα ζωγραφικής, γλυπτά, κτλ., καθώς και οι παραδόσεις και τα ήθη και έθιµα που περνούν από γενιά σε γενιά. Ó ÂÈÎÓ ˆ (Ú Ì.): κάνω γνωστό κάτι που δεν το ξέρουν ακόµα πολλοί άνθρωποι, π.χ.: Πρέπει να αναδείξουµε τις οµορφιές της πατρίδας µας. Ï Îfi appleôïèùèûìfi : ο πολιτισµός που προέρχεται από το λαό, είναι δη- µιούργηµά του, τον εκφράζει και απευθύνεται σ' αυτόν. Ó appleï ıˆ (Ú Ì.): ξαναφτιάχνω κάτι δίνοντάς του µια νέα µορφή, που πολλές φορές είναι καλύτερη από αυτή που είχε πριν, π.χ. Μια αντιπροσω- 73

16 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 74 πεία δασκάλων και µαθητών ζήτησε από το δήµο να αναπλάσει το χώρο γύρω από το σχολείο. ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi (Ô Û.): η διακόσµηση, τα αντικείµενα που υπάρχουν στη σκηνή του θεάτρου κατά τη διάρκεια µιας συγκεκριµένης θεατρικής πράξης και βοηθούν να µεταφερθούµε στο χώρο και στο χρόνο που διαδραµατίζεται το έργο. Συνήθως χρησιµοποιούµε τη λέξη στον πληθυντικό (τα σκηνικά) και εννοούµε ολόκληρη τη διακόσµηση µιας θεατρικής παράστασης, που την ετοιµάζει ένας ειδικός καλλιτέχνης, ο σκηνογράφος. Στο κείµενό µας σκηνικό λέγεται µεταφορικά το περιβάλλον µέσα στο οποίο συµβαίνουν διάφορα γεγονότα. «µè Ï, ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ, Ú Î È ÓÙÈÓ È Ï... Ï Îfi appleôïèùè- ÛÌfi... ËÌÈÔ ÚÁÔ Ó Ó Ó Ô ÛÎËÓÈÎfi»: η φράση αυτή σηµαίνει πως η έκθεση καλεί τα παιδιά να γνωρίσουν όλα αυτά τα πολιτιστικά στοιχεία (τα βιβλία, τον κινηµατογράφο, το λαϊκό πολιτισµό) παίζοντας και συµµετέχοντας. Έτσι, τα παιδιά µπορούν µε τη φαντασία τους να δηµιουργήσουν από αυτά τα στοιχεία κάτι καινούριο. 2. Óˆ ÙÔ ÓfiËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Το κείµενο που βρίσκουµε στην αφίσα µε τίτλο «Παιχνίδια πολιτισµού» απευθύνεται στα παιδιά, στους νέους και στις νέες, µε σκοπό να τους πληροφορήσει και να τους προσκαλέσει σε µία σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων που διοργανώνει το Υπουργείο Πολιτισµού. Το κείµενο της αφίσας περιγράφει µε συντοµία τις εκδηλώσεις και µας πληροφορεί για το πότε και πού θα γίνουν. Στόχος αυτής της διοργάνωσης είναι να γνωρίσουν οι νέοι την πολιτιστική µας κληρονοµιά, δηλαδή τον πολιτισµό που έχουµε κληρονοµήσει α- πό τους προγόνους µας, από την αρχαία και τη βυζαντινή έως και τη νεότερη εποχή. Οι επισκέπτες δε θα είναι απλοί θεατές που θα µάθουν µόνο µερικά πράγµατα για τον πολιτισµό, αλλά θα συµµετέχουν µε το δικό τους δηµιουργικό τρόπο, χρησιµοποιώντας το ταλέντο, τη φαντασία ή τη σκέψη τους. Γι' αυτό και η έκθεση αυτή ονοµάζεται «Παιχνίδια πολιτισµού». 74

17 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 75 ENOTHTA 2 2. H appleôïèùèûùèî ˆ ÙË ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË 1. Ù Ï Óˆ ÙÈ ÛÎÔÏÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ appleôïèùèûùèî ˆ : το σύνολο των εκδηλώσεων που οργανώνονται σε ένα µέρος και σχετίζονται µε τον πολιτισµό. fiappleâú ˆÌ Ù Ô : η όπερα είναι σαν ένα θεατρικό έργο µε µουσική και τραγούδι. Οι καλλιτέχνες που παριστάνουν τους ήρωες του έργου δε µιλάνε αλλά τραγουδάνε, ενώ υπάρχει και µια ολόκληρη ορχήστρα που παίζει διαρκώς µουσική. Συνήθως, οι όπερες είναι πολύ εντυπωσιακά έργα, µε πλούσια σκηνικά, που παίζονται σε µεγάλους ειδικούς χώρους. Η όπερα δωµατίου είναι ένα είδος όπερας που παρουσιάζεται σε µικρές αίθουσες. Στο συγκεκριµένο κείµενο η Όπερα ωµατίου είναι ένας καλλιτεχνικός οργανισµός της Θεσσαλονίκης (Όπερα ωµατίου Θεσσαλονίκης Ο Θ), που αποτελεί αυτοτελές τµήµα του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος (K.Θ.B.E.). ÌÔ ÛÈÎ ˆÌ Ù Ô : µουσική σύνθεση για λίγα µουσικά όργανα που προοριζόταν να παίζεται σε µικρές αίθουσες. «ËÌ ÙÚÈ»: κύκλος καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που πραγµατοποιούνται κάθε Οκτώβριο στη Θεσσαλονίκη και οφείλουν το όνοµά τους στον πολιούχο της πόλης, τον Άγιο ηµήτριο. ÙÔ ÊÂÛÙÈ Ï ( ÎÏÈÙÔ Ô Û.): σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων που σχετίζονται µε ένα συγκεκριµένο καλλιτεχνικό αντικείµενο, όπως το τραγούδι, ο κινηµατογράφος, το θέατρο, το βιβλίο κτλ. Τα φεστιβάλ οργανώνονται α- πό κάποιο φορέα (δήµο, υπουργείο, εφηµερίδες κτλ.) και γίνονται κάθε χρόνο την ίδια εποχή και συνήθως στον ίδιο χώρο, π.χ. το φεστιβάλ αρχαίου δράµατος που γίνεται κάθε καλοκαίρι στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, το φεστιβάλ κινηµατογράφου που γίνεται κάθε φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη, το φεστιβάλ τραγουδιού της Γιουροβίζιον που έγινε το 2006 στην Αθήνα. Ë Û ÌappleÚˆÙÂ Ô Û : η ονοµασία της Θεσσαλονίκης ως δεύτερης σε µέγεθος και σηµασία πόλης της Ελλάδας. Το ουσιαστικό αυτό δεν το χρησιµοποιούµε στον πληθυντικό αριθµό, γιατί περιγράφει µόνο τη Θεσσαλονίκη. 75

18 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 76 ÙÔ ÚÈÛÙÈÎ appleúô ÔÏ : η προσπάθεια που κάνουν σε κάθε τόπο ο δήµος, η νοµαρχία κτλ. προκειµένου να πληροφορήσουν τους ξένους για τις οµορφιές, τα αξιοθέατα του τόπου και για όλες τις ενδιαφέρουσες δραστηριότητες µε τις οποίες µπορούν να ασχοληθούν όσοι έρθουν σε αυτόν, ώστε να τους πείσουν να τον επισκεφτούν. 2. Óˆ ÙÔ ÓfiËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Το φυλλάδιο της Νοµαρχιακής Επιτροπής για την τουριστική προβολή της Θεσσαλονίκης µάς ενηµερώνει για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται στη συµπρωτεύουσα ολόκληρο το χρόνο και στοχεύει στην τουριστική προβολή της πόλης. Πληροφορεί τους επισκέπτες της πόλης για τις δυνατότητες που έχουν να γνωρίσουν από κοντά διάφορες µορφές τέχνης και πολιτισµού. Μπορούν να παρακολουθήσουν θεατρικές και µουσικές εκδηλώσεις, χορό, κινηµατογράφο και άλλα πολιτιστικά γεγονότα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα «ηµήτρια», το µεγάλο πολιτιστικό γεγονός της πόλης, που γίνεται τον Οκτώβριο και περιλαµβάνει πολλές καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης, ανάλογα µε την εποχή που θα επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και σε σχέση µε τα προσωπικά του ενδιαφέροντα, µπορεί να παρακολουθήσει και κάποια καλλιτεχνική εκδήλωση. µ. ªÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎfi Ê ÈÓfiÌÂÓÔ ñ Ì Ì È: Ò ÎÏ ÓÔÓÙ È Ù Âapple ıâù Û -, -, - ƒ π À À ƒ π ÓÔÌ ÛÙÈÎ ο ακριβής η ακριβής το ακριβές ÂÓÈÎ του ακριβούς της ακριβούς του ακριβούς ÈÙÈ ÙÈÎ τον ακριβή την ακριβή το ακριβές 76

19 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 77 ENOTHTA 2 ƒ π À À ƒ À π ÓÔÌ ÛÙÈÎ οι ακριβείς οι ακριβείς τα ακριβή ÂÓÈÎ των ακριβών των ακριβών των ακριβών ÈÙÈ ÙÈÎ τους ακριβείς τις ακριβείς τα ακριβή Τι παρατηρώ: Το αρσενικό µε τη θηλυκό κλίνονται ακριβώς µε τον ίδιο τρόπο. Σηµ.: Με τον ίδιο τρόπο µπορώ να κλίνω επίθετα που συναντώ συχνά σε κεί- µενα, όπως τα: υγιής, διεθνής, συνεπής, επιµελής, διαρκής, σαφής κ.ά. ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα επίθετα συγγενής και ευγενής χρησιµοποιούνται και ως ουσιαστικά (στο αρσενικό γένος). Tότε σχηµατίζουν τη γενική: του συγγενή, του ευγενή.. Ú Áˆ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ ñ Ò ËÌÈÔ ÚÁÔ ÌÂ Ì Ê Û Αφίσα είναι ένα µεγάλο φύλλο τυπωµένου χαρτιού που το κολλούν σε τοίχους ή ειδικούς χώρους για να παρουσιάσουν ή να ενηµερώσουν το κοινό για κάποιο γεγονός (καλλιτεχνικό, πολιτικό, κοινωνικό) που πρόκειται να συµβεί. Ò ÊÙÈ Óˆ ÌÈ Ê Û Βασικά στοιχεία που έχει µία αφίσα: Έναν Ù ÙÏÔ (στο πάνω µέρος ή στο κέντρο), που κάνει µε την πρώτη µατιά εµφανές (γνωστό) το θέµα-περιεχόµενο της εκδήλωσης που αναφέρεται σε αυτή (π.χ. παραδοσιακοί χοροί). Το fióôì ÙÔ ÊÔÚ που διοργανώνει την εκδήλωση (στο πάνω ή στο κάτω µέρος) (π.χ. ο ήµος Γαλατσίου). 77

20 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 78 Τον ÙfiappleÔ και το ÚfiÓÔ που θα πραγµατοποιηθεί η εκδήλωση (π.χ. στην πλατεία Ελ. Βενιζέλου στις 12/11 στις 8.00 µ.µ.). Ένα Û ÓÙÔÌÔ και Û Ê Î ÌÂÓÔ που δίνει πληροφορίες για το appleâúèâ fiìâóô των εκδηλώσεων (π.χ. το θεατρικό έργο του ηµήτρη Ψαθά «Η µαντάµ Σουσού», η συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου κτλ.), ÙÔ ÛÙfi Ô της εκδήλωσης (π.χ. γνωριµία µε τα λαϊκά παραµύθια), ÙÔ ÎÔÈÓfi στο οποίο απευθύνεται, ό- ταν αυτό είναι συγκεκριµένο (π.χ. φοιτητές της Νοµικής σχολής, δηµότες της Νέας Σµύρνης). Ένα ÛÎ ÙÛÔ, µια ÂÈÎfiÓ ή µια ʈÙÔÁÚ Ê που είναι εντυπωσιακά και τραβούν αµέσως την προσοχή του περαστικού, αλλά και που τον βοηθούν να καταλάβει εύκολα το περιεχόµενο της εκδήλωσης.. appleâíâúá ÔÌ È ÙÈ ÂÚÁ Û Â ÙÔ Û ÔÏÈÎÔ È Ï Ô 1. Aapple ÓÙ ÛÙ ÛÙÈ apple Ú Î Ùˆ ÂÚˆÙ ÛÂÈ : ñ È Ù Ë ÎıÂÛË ÙÔ ÀappleÔ ÚÁÂ Ô ÔÏÈÙÈÛÌÔ apple Ú ÙÔÓ Ù ÙÏÔ «È Ó È ÔÏÈÙÈÛÌÔ»; Η έκθεση του Υπουργείου Πολιτισµού που προβάλλεται µε την αφίσα «Παιχνίδια Πολιτισµού» διαφέρει από τις συνηθισµένες εκθέσεις, γιατί α- πευθύνεται σε παιδιά και νέους, στοχεύοντας στην πρωτοτυπία, στη δηµιουργικότητα και στη φαντασία. Καλεί τους νέους όχι απλά να κάνουν µια βόλτα στους χώρους της έκθεσης και να δουν τα εκθέµατά της, αλλά και να συµµετέχουν ενεργά. Μπορούν να χρησιµοποιήσουν τη φαντασία και τη σκέψη τους για να δηµιουργήσουν τα δικά τους έργα µέσα από το παιχνίδι. Έτσι, µπορεί να ανακαλύψουν ταλέντα που και οι ίδιοι δεν φαντάζονται ότι έχουν. Επίσης, θα καταλάβουν ότι όλα αυτά τα θαυµαστά και ωραία που ονοµάζουµε πολιτισµό είναι πράγµατα που δηµιούργησαν άνθρωποι σαν κι αυτούς κι ότι και οι ίδιοι µπορούν να δηµιουργήσουν πολιτισµό. Τα δύο παραπάνω στοιχεία, δηλαδή η ενεργή συµµετοχή των θεατών και η νεαρή ηλικία τους, δικαιολογούν την επιλογή του τίτλου «Παιχνίδια Πολιτισµού». 78

21 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 79 ENOTHTA 2 ñ ˆ Î Ù Ï ÓÂÙÂ ÙË ÊÚ ÛË «applefi Ù ÚÈ ÙˆÓ Ó ˆÓ ËÌÈÔ ÚÁÂ Ù È appleôïèùèûìfi»; Οι νέοι άνθρωποι µπορούν όχι απλώς να µαθαίνουν τον πολιτισµό των προγόνων τους, αλλά και να δηµιουργούν οι ίδιοι έργα πολιτισµού σε µεγαλύτερο βαθµό από ό,τι άνθρωποι άλλων ηλικιών. Αυτό συµβαίνει επειδή οι νέοι έχουν φαντασία, πρωτότυπες ιδέες και τη διάθεση να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσµο. Τους αρέσει επίσης να πειραµατίζονται και να δηµιουργούν καινούρια πράγµατα. ñ ÔÈ ÁÈÔÚÙ ÙˆÓ Ú ˆÓ ÏÏ ÓˆÓ Û ı Ì Ô Ó Ù ËÌ ÙÚÈ ; Τα «ηµήτρια» θυµίζουν τα Παναθήναια, που γίνονταν στην αρχαία Αθήνα. Και οι δύο γιορτές έχουν σχέση µε τη θρησκευτική λατρεία. Τα ηµήτρια είναι γιορτή προς τιµήν του πολιούχου της Θεσσαλονίκης, αγίου ηµητρίου, και τα Παναθήναια ήταν γιορτή προς τιµήν της Αθηνάς, που ήταν η πολιούχος θεά της Αθήνας. Τα ηµήτρια γίνονται κάθε χρόνο, πράγµα που κάποια στιγµή συνέβη και µε τα Παναθήναια. Αρχικά τα Παναθήναια γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια, αργότερα όµως γίνονταν κάθε χρόνο και ονοµάζονταν Μικρά Παναθήναια. Στην αρχαία Αθήνα τα Παναθήναια, πέρα από τη θρησκευτική ποµπή και τη θυσία, περιλάµβαναν και αγώνες απαγγελίας, µουσικής και άθλησης. Στη Θεσσαλονίκη σήµερα τα ηµήτρια περιλαµβάνουν καλλιτεχνικές, µουσικές και άλλες εκδηλώσεις. Στις µέρες µας πάντως οι θρησκευτικές τελετές δεν αποτελούν πλέον µέρος των πολιτιστικών εκδηλώσεων. 2. ËÙ ÛÙÂ ÛÙËÓ Ù ÍË: ÔÈÔ ÂÓı ÚÚ ÓÂÈ Î È ÔËı ÂÈ ÙÈ appleôïèùèûùèî ÂÎ ËÏÒÛÂÈ Î È appleò : Τις πολιτιστικές εκδηλώσεις ενθαρρύνουν και βοηθούν κρατικοί φορείς, όπως τα υπουργεία, οι δήµοι, ο Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού (ΕΟΤ). Οι φορείς αυτοί διοργανώνουν µεγάλα φεστιβάλ, προσφέρουν συχνά το χώρο όπου θα γίνουν οι εκδηλώσεις (π.χ. το Ηρώδειο), αλλά και τα χρήµατα και το ειδικευµένο προσωπικό που χρειάζεται για να πραγµατοποιηθεί µια εκδήλωση. Επίσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις διοργανώνουν διάφοροι σύλλογοι (π.χ. ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πελοποννησίων) ή µεγάλες οργανώσεις (π.χ. UNESCO). Συνήθως, αυτές οι εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται 79

22 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 80 µε την εθελοντική προσφορά των µελών τους ή γνωστών καλλιτεχνών. Ση- µαντικό ρόλο στη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων παίζουν τα τελευταία χρόνια και οι ιδιώτες χορηγοί. Αυτοί µπορεί να είναι είτε πλούσιοι και φιλότεχνοι άνθρωποι είτε µεγάλες εταιρείες, που δίνουν τα χρήµατα τα ο- ποία απαιτούνται για τη διοργάνωση µιας πολιτιστικής εκδήλωσης. Οι εταιρείες συνήθως θέλουν µε τον τρόπο αυτό να διαφηµίσουν τα προϊόντα τους, όµως η προσφορά τους δεν παύει να είναι σηµαντική, γιατί µπορούν να δώσουν πολλά χρήµατα για να πραγµατοποιηθούν κάποιες πολύ ακριβές εκδηλώσεις, που διαφορετικά δε θα γίνονταν. Πολλές φορές, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις ενθαρρύνουν και βοηθούν καλλιτέχνες και πνευµατικοί άνθρωποι, που δέχονται να συµµετέχουν σε αυτές χωρίς αµοιβή. Mε τον τρόπο αυτό γίνονται παραδείγµατα προς µίµηση για τη συµµετοχή και άλλων ανθρώπων. ñ È Ù ÔÈ appleôïèùèûùèî ÂÎ ËÏÒÛÂÈ Ô Ó ÌÂÁ ÏË ÛËÌ Û ÁÈ ÙË ˆ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ, Î È ÂÈ ÈÎfiÙÂÚ ÁÈ Ù apple È È ; Με τη συµµετοχή µας σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, όχι µόνο διασκεδάζου- µε, αλλά και µαθαίνουµε πολλά καινούρια πράγµατα. Η γνωριµία µας µε τον πολιτισµό µπορεί να µας βοηθήσει να ζήσουµε πιο καλά την καθηµερινότητά µας, καθώς µας κάνει καλαίσθητους (δηλαδή µας δίνει την ευκαιρία να εκτιµάµε το ωραίο). Χωρίς την οµορφιά του πολιτισµού, η ζωή µας είναι γυµνή και άχαρη. Eπιπλέον, τα παιδιά, γνωρίζοντας τον πολιτισµό, µπορούν να ανακαλύψουν ένα ταλέντο που έχουν. Έτσι, ακόµα κι αν δε γίνουν καλλιτέχνες, θα έχουν µάθει να ασχολούνται µε κάτι δηµιουργικό και ευχάριστο στον ελεύθερο χρόνο τους. 3. ÏÏ ÍÙÂ ÏÈÎfi applefi ÂÁÎ ÎÏÔapple ÂÈÂ, appleâúèô ÈÎ Î È ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎ Ê Ï- Ï È Î È ÁÚ ÙÂ Ó ÎÂ ÌÂÓÔ [...] ÁÈ Ó appleôïèùèûùèîfi Î ÓÙÚÔ [...] Ô ª Á ÚÔ ªÔ ÛÈÎ ÔÈÔ Â Ó È Ένα µεγάλο πολιτιστικό κέντρο για την Αθήνα αλλά και για όλη την Ελλάδα είναι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Την ιδέα για τη δηµιουργία ενός τέτοιου πολιτιστικού κέντρου είχε πρώτη η µεγάλη αοιδός * Αλεξάνδρα Τριάντη. Η µελέτη του σηµερινού Με- * ο και η αοιδός είναι ο τραγουδιστής και η τραγουδίστρια της όπερας (πρόκειται για ουσιαστικό που κλίνεται το ίδιο στο αρσενικό και στο θηλυκό). 80

23 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 81 ENOTHTA 2 γάρου ανατέθηκε σε κορυφαίους ξένους και Έλληνες αρχιτέκτονες και ειδικούς της ακουστικής. fiùâ Το 1956 το ελληνικό κράτος παραχώρησε ένα χώρο στη λεωφό- Ù ÛÙËÎÂ ρο Βασιλίσσης Σοφίας, για να χτιστεί το κτίριο. Οι εργασίες ξε- Î È appleô κίνησαν µε την οικονοµική υποστήριξη του µουσικοσυνθέτη Ù ÛÙËÎÂ και µαέστρου ηµήτρη Μητρόπουλου, ο οποίος πρόσφερε τα έ- σοδα από τις συναυλίες του. Το 1970 ολοκληρώθηκαν οι µελέτες και η κατασκευή του σκελετού του κτιρίου. Από το 1981 έ- νας νέος φορέας διοίκησης του Μεγάρου, ο Οργανισµός Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, µε τη συµµετοχή του ελληνικού κράτους, ολοκλήρωσε το έργο. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών άρχισε να λειτουργεί το Έχει τέσσερις αίθουσες, µία µεγάλη, που ονοµάζεται «Αίθουσα των Φίλων της Μουσικής», και τρεις µικρότερες, τις αίθουσες «ηµήτρη Μητρόπουλου», «Tριάντη» και «Σκαλκώτα», εκθεσιακούς χώρους και µουσική βιβλιοθήκη. ÔÈ Â Ó È Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πραγµατοποιούνται κάθε χρόνο Ë ÛËÌ Û µουσικά γεγονότα διεθνούς σηµασίας. Επίσης, γίνονται πολλές ÙÔ ÁÈ ÙÔÓ διαλέξεις και εκθέσεις καλών τεχνών. Συχνά επισκέπτονται το ÂÏÏËÓÈÎfi Μέγαρο σχολεία και παρακολουθούν ειδικά εκπαιδευτικά προappleôïèùèûìfi γράµµατα που φέρνουν τους µαθητές σε επαφή µε µεγάλα πολιτιστικά γεγονότα. Το Μέγαρο Μουσικής φιλοξενεί πολλές µουσικές εκδηλώσεις (συναυλίες, όπερες κτλ.) και σηµαντικούς καλλιτέχνες, που διαφορετικά δύσκολα θα είχαµε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουµε στην Ελλάδα. 4. ÓÔ ÌÂ ÙÔ ÛÙ ÚfiÏÂÍÔ ÓÔÓÙ Ó ÚÔ ÌÂ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ ÓÂÈ ÙË Ï - ÍË «applefiïë». 1. πολεοδοµία (=έτσι λέγεται ο επιστηµονικός κλάδος που ασχολείται µε το σχεδιασµό και την οργάνωση των πόλεων) * 2. πολιούχος (=ο άγιος προστάτης µιας πόλης) * η πολεοδοµία είναι και η δηµόσια υπηρεσία που ασχολείται µε την οργάνωση του σχεδίασµού των πόλεων και δίνει άδεια για να χτίσουµε ένα κτίριο. 81

24 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page πολιτική (=µε αυτήν ασχολείται ο πολιτικός) 4. πολιτιστικός (=σε πολλές συνοικίες υπάρχει... σύλλογος) 5. πολιτεία (=λέγεται και έτσι η πόλη) *1 6. πολίτης (=κάτοικος πόλης) *2 7. πόλις (=η πόλη στην καθαρεύουσα) 8. πολίτευµα (=µπορεί να είναι δηµοκρατικό, ολιγαρχικό, τυραννικό ή µοναρχικό) 9. πολιτεύοµαι (=βάζω υποψηφιότητα ως βουλευτής) 5. ÌappleÏËÚÒÛÙÂ Ù ÎÂÓ ÔÓÙ ÙÔ ÛˆÛÙfi Ù appleô ÙÔ ÂappleÈı ÙÔ : Η συναυλία του δηµοφιλούς καλλιτέχνη αναβλήθηκε. Η ορχήστρα θα παίξει στην πολυτελή αίθουσα συναυλιών του Μεγάρου Μουσικής. Η διαφορά στην ποιότητα του ήχου ανάµεσα στα δύο βιολιά είναι εµφανής. Πιστεύετε ότι οι µαθητές παίρνουν επαρκή µουσική παιδεία στη χώρα µας; Το ενδιαφέρον του για το θέατρο είναι βαθύ και ειλικρινές. Θα ήµαστε ευτυχείς αν βρίσκαµε εισιτήρια για την παράσταση! Το άκουσµα του πιάνου προκαλεί λεπτά και ευγενή συναισθήµατα. Παρατηρήθηκε συνεχής προσέλευση επισκεπτών στην έκθεση ζωγραφικής στην Εθνική Πινακοθήκη. *1 η λέξη πολιτεία έχει και άλλες σηµασίες, όταν λέµε π.χ. Μην τα περιµένουµε όλα από την πολιτεία, αναφερόµαστε στην κυβέρνηση, στους αξιωµατούχους και στις υπηρεσίες του κράτους, όταν λέµε π.χ. Οι ΗΠΑ αποτελούνται από πενήντα πολιτείες, εννοούµε τις περιοχές εκείνες των ΗΠΑ που έχουν δική τους τοπική κυβέρνηση. *2 πολίτης είναι και ο κάθε άνθρωπος που ζει και ανήκει σε ένα κράτος και έχει δικαιώµατα και υποχρεώσεις. 82

25 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 83 ENOTHTA 2 6. [...] TÔ apple Ú apple Óˆ ÎÔÏÏ appleâèîôó ÂÈ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ Ì ÌÔÚÊ Û Á- ÚÔÓË Ù ÓË. ÔÈ Â Ó È Ù ; Οι µορφές της σύγχρονης τέχνης που συναντάµε στη σύνθεση µε τις α- φίσες είναι: κινούµενα σχέδια, κινηµατογράφος, θέατρο, ζωγραφική, χορός, βιβλίο, έκθεση ενδυµατολογίας θεάτρου, µουσική, λογοτεχνία. ñ XˆÚÈÛ٠٠۠ÔÌ Â Î È ÊÙÈ ÍÙ ÙÔ ÈÎfi Û ÎÔÏÏ Ì ʈÙÔÁÚ - Ê Â Î È Î ÌÂÓ ÁÈ ÂÎ ËÏÒÛÂÈ appleô Á ÓÔÓÙ È ÁÈ apple È È ÁÈ ÌÂÁ ÏÔ ÛÙËÓ applefiïë Û Û ÁÂÈÙÔÓÈÎ Û applefiïë. Kάθε οµάδα µπορεί να βρει φωτογραφίες και κείµενα από το διαδίκτυο και από περιοδικά ή εφηµερίδες.. Í ÛÎÔ Ì È appleâúèûûfiùâúô - EÌapple ˆÙÈÎ ÛÎ ÛÂÈ 1. Με τη βοήθεια του λεξικού µου βρίσκω τη σηµασία των επιθέτων: διαφανής: διεθνής: µνηµειώδης: πυροµανής: Να αντιστοιχίσεις τα επίθετα της αριστερής στήλης στον κατάλληλο τύπο µε τα ουσιαστικά της δεξιάς στήλης και µε κάθε φράση να γράψεις ένα παράδειγµα: Âapple ıâù 1. τουριστικός, -ή,-ό α. παραστάσεις 2. πολιτιστικός, -ή,-ό β. καλλιτέχνες 3. διεθνής, -ής, -ές γ. εκδηλώσεις 4. θεατρικός, -ή, -ό δ. προβολή 5. δηµοφιλής, -ής, -ές ε. έκθεσης Ô ÛÈ ÛÙÈÎ 83

26 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page Γράφουµε τις προτάσεις αλλάζοντας το επίθετο από τον ενικό στον πληθυντικό αριθµό και αντίστροφα, καθώς και όποιους άλλους όρους χρειάζεται. Ο συνεπής άνθρωπος δεν αργεί στα ραντεβού του Χαρακτηριστικό των επιµελών µαθητών είναι να µην ξεχνούν τις εργασίες τους Λίγοι µπορούν να αγοράσουν πολυτελείς κατοικίες Τα ακριβή αίτια του δυστυχήµατος θα διευκρινιστούν στην ανάκριση Φροντίζω οι απαντήσεις µου να είναι σαφείς Η σωστή διατροφή βοηθάει ώστε το παιδί να είναι υγιές

27 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 85 ENOTHTA 2 ã appleôâófiùëù : È ÚÔÌ ÛÙËÓ applefiïë A. Ù ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ 1. YapplefiÌÓËÌ ÚÙË 1. ÍËÁÒ ÛÎÔÏÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ : ÙÔ applefiìóëì (Ô Û.): µικρός πίνακας που συνήθως βρίσκεται στο κάτω µέρος ενός χάρτη και επεξηγεί διάφορα σύµβολα που χρησιµοποιούνται σε αυτόν. ÁÚ ÌÌ ÎÔÚÌfi : γραµµή λεωφορείου που συνδέει το κέντρο ενός δή- µου των προαστίων µε το κέντρο της Αθήνας. ÎÂÓÙÚÈÎ ÁÚ ÌÌ : γραµµή λεωφορείου που συνδέει περιοχές του δή- µου της Αθήνας ή γειτονικών δήµων µε το κέντρο της Αθήνας. ÙÔappleÈÎ ÁÚ ÌÌ : γραµµή λεωφορείου που κάνει διαδροµές σε κάποιο δήµο των προαστίων της Aθήνας, δηλαδή των περιοχών που βρίσκονται έ- ξω από το κέντρο, και συνδέεται µε µια γραµµή κορµό ή µε ένα σταθµό του µετρό ή του προαστιακού σιδηροδρόµου. Ô ÎÙ ÏÈÔ (Î ÎÏÔÊÔÚÈ Îfi ): η κεντρική περιοχή της Αθήνας, όπου ε- πιτρέπεται η κίνηση ορισµένων ιδιωτικών οχηµάτων κάθε µέρα (µονά-ζυγά), µε σκοπό τον περιορισµό της µόλυνσης της ατµόσφαιρας και τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας. 2. Óˆ ÙÔ ÓfiËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Στην αρχή αυτής της υποενότητας δε βρίσκουµε κείµενο, αλλά ένα χάρτη του ΟΑΣΑ (Οργανισµός Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών), που δείχνει ένα τµήµα από το κέντρο της Αθήνας. Για να «διαβάσουµε» ένα χάρτη, πρέπει πρώτα να καταλάβουµε τα σύµβολα που έχει και τα οποία επεξηγούνται στο υπόµνηµα το οποίο υπάρχει δίπλα ή στο κάτω µέρος στο χάρτη. Ο συγκεκριµένος χάρτης δείχνει την περιοχή του Συντάγµατος, στο κέντρο της Αθήνας. Πληροφορεί τους πολίτες πώς µπορούν να µετακινηθούν χρησιµοποιώντας τα µέσα µαζικής µεταφοράς, δηλαδή τα λεωφορεία, τα τρόλεϊ, τον 85

28 GLOSSA E dimotikou_ :17 Page 86 ηλεκτρικό σιδηρόδροµο και το µετρό, και δίνει µε λεπτοµέρειες τη διαδρο- µή που ακολουθεί καθένα από αυτά. 2. YapplefiÁÂÈÂ È ÚÔÌ 1. K Ù Ï Óˆ ÙÈ ÛÎÔÏÂ Ï ÍÂÈ Î È ÊÚ ÛÂÈ : ÙÔ appleúô ÛÙÈÔ (Ô Û.): κατοικηµένη περιοχή που βρίσκεται µακριά από το κέντρο της πόλης, αλλά αποτελεί τµήµα της. ÛÙËÓ Î Ú È ÙË applefiïë : στο κέντρο της πόλης, εκεί που εκτυλίσσεται η ζωή της. Âapple appleôóô, -Ë, -Ô (Âapple ı.): αυτός που γίνεται µε κόπο και προκαλεί µεγάλη κούραση. appleôappleóèîùèîfi, - -fi (Âapple ı.): αυτός που προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή. ÔÈ ÌÂÁ ÏÂ applefiïâè ÈÔı ÙËÛ Ó ÙÔ ÌÂÙÚfi: οι µεγάλες πόλεις είδαν πόσο ωφέλησε την κυκλοφορία η κατασκευή του µετρό στο Λονδίνο και ακολούθησαν το παράδειγµά του. ÙÔ ÌÂÙÚfi ( ÎÏÈÙÔ Ô Û.): υπόγειος σιδηρόδροµος που κινείται µε ηλεκτρική ενέργεια και εξυπηρετεί τους επιβάτες στις µεγάλες πόλεις. Η λέξη µετρό χρησιµοποιείται πλέον από όλες τις χώρες του κόσµου, αλλά προέρχεται από τη γαλλική λέξη métro, που, είναι συντόµευση της λέξης métropolitain. 86